Tankietka TK-1 i TK-2
|
W 1928r. angielska firma Vickers-Armstrong wyprodukowała tankietkę Carden-Lloyd. W dniu 29 czerwca 1929 zamówiono do Polski 10 tankietek Carden-Lloyd Mk VI. Podczas szczegółowych prób i badań wysunięto sporo zastrzeżeń głównie z powodu zawieszenia. Kierownik jednego z wojskowych warsztatów samochodowych, por. Stanisław Marczewski, z własnej inicjatywy wykonał dwa modele tankietek podobnych do angielskich z przekonstruowanym zawieszeniem. Rezultaty jego prac wzbudziły zainteresowanie wyższego dowództwa, co doprowadziło do decyzji rozpoczęcia budowy tego rodzaju pojazdów w kraju. Prace nad konstrukcją tankietki opartej na wzorach angielskich rozpoczoł mjr inż. Trzeciak. Prototypy TK-1 i TK-2 wykonano w warsztatach doświadczalnych Biura Konstrukcyjnego Broni Pancernych przy Instytucie Badań Inżynierii. Różniły się one umiejscowieniem przekładni i nieznacznymi szczegółami. Zarówno tankietka TK-1 i TK-2 były z góry odkryte. Wyprodukowano po jednej sztuce z karzdego rodzaju. | In 1928, British companie Vickers-Armstrong produced Carden-Lloyd tankette. On June 29, 1929, Poland ordered 10 Carden-Lloyed Mk VI tankettes. After extensive tests and examinations, many problems were encountered especially with the suspension. Chief of one of the army's vehicle workshops, Lieutenant Stanislaw Marczewski on his own time constructed two models of tankettes similar to British ones but with modified suspension. The results of his work created an interest among Polish High Command and it was decided to produce such vehicles in Poland. The work on the design of the tankette based on the British model was started by Major Engineer Trzeciak. Prototypes of TK-1 and TK-2 were produced at the experimental workshops of the Bureau of the Technical Development of the Armored Forces (part of the Institute of the Technical Studies). Both tankettes were very similar with the main difference being the location of the transmission along with some small details. TK-1 and TK-2 had an open top superstructure. Only one prototype for each model was produced. |
| Po lewej TK-2 (transmisja z przodu), po prawej TK-1 (transmisja z tyłu). 1931r. | (Left to Right) TK-2 with transmission mounted in the front of the vehicle and TK-1with transmission mounted in the rear of the vehicle. (1931) |
Dane taktyczno-techniczne : TK-1
|
Ciężar - 1.75 t Załoga - 2 Uzbrojenie - 1 km typu Hotchkiss lub Browning, zapas amunicji 1200-1500 szt. Pancerz - 3-7 mm Prędkość max - 45 km/h Zasięg - 150 km Zbiornik paliwa - 60 l Silnik - gaźnikowy, 4-suwowy, 4-cylindrowy, typ. Ford A, o mocy 40 KM, chłodzony wodą. Wymiary - długość 2.36m, szerokość 1.69m, wysokość 1.05m, prześwit 0.30m. |
Weight - 1.75t Crew - 2 Armament - 1 x machine gun Hotchkiss or Browning / 1200-1500 rounds Armor - 3-7mm Top Speed - 45km/h Range - 150km Fuel capacity - 60 l Engine - carburetors, 4-stroke, 4-cylinder (Ford A), 40hp, watercooled Dimensions - length: 2.36m, width: 1.69m, height: 1.05m ground clearance: 0.30m |
Tankietka TK-3
|
Po próbach tankietek TK-1 i TK-2 wprowadzono kilka zmian nadając nowemu prototypowi oznaczenie TK-3, i to on został zatwierdzony do produkcji seryjnej. Państwowe Zakłady Inżynierii rozpoczęły produkcję tankietek TK-3 w 1931r., wyprodukowano kokło 300 szt. W porównaniu z tankietkami angielskimi i francuskimi, polska TK-3 przy prawie identycznym ciężarze i wymiarach miała grubszy pancerz, i większą prędkość. Tankietki TK-3 nie miały armat, lecz były uzbrojone w jeden karabin maszynowy. Budowano takrze gąsienicowe przyczepki do tankietek TK, słóżące do przewozu amunicji i sprzętu. | After testing TK-1 and TK-2 tankettes some modernizations were made and new modified prototype was created, named TK-3. Later on TK-3's design was accepted for serial production. In 1931, Government owned Engineering Workshops started production and manufactured approximately 300 TK-3s. In comparison to French and British tankettes with similar weight and dimensions, Polish TK-3 was faster and had better armor protection. TK-3s were not armed with a gun but with a single machine gun. Also half-tracked carts designed for TKs were produced and were used as ammunition and equipment carriers. |
|
Dane taktyczno-techniczne : TK-3
Ciężar - 2.43 t |
Weight - 2.43t Crew - 2 Armament - 1 x Hotchkiss 7.9mm machine gun / 1800 rounds Armor - front: 6-8mm / sides and rear: 6-8mm / bottom and top: 3-7mm Top Speed - 45km/h Range - 200km Fuel capacity - 60 l Engine - carburetors, 4-stroke, 4-cylinder (Ford A), 40hp, watercooled Dimensions - length: 2.58m, width: 1.78m, height: 1.32m, ground clearance: 0.30m |
Tankietka TKW
| W wyniku dalszych przeróbek tankietki TK, a zwłaszcza po wyposażeniu go w wieżę obrotową, powstał na przełomie lat 1933/34 nowy wóz oznaczony symbolem TKW. Miał on zmieniony w porównaniu z TK-3 kształt górnej części kadłuba, małą nieruchomą wierzyczkę dla kierowcy, a w wieży obracającej się o 3600, ustawionej z prawej strony kierowcy, umieszczono ciężki karabin maszynowy. Był to (obok angielskiego czołgu Vickers 2.5t) jedyny chyba wówczas na świecie czołg o ciężarze nie przekraczającym 2.5 ton i posiadający uzbrojenie w obrotowej wieży. Wyprodukowano tylko kilka sztuk czołgów (tankietek) TKW, i przeznaczono je do celów doświadczalnych. Między innymi na nich właśnie testowano nową gąsienicę smarowaną IFK 15 pomysłu mjr. Kardaszewicza, która jednakże egzaminu nie zdała. | During the modifications of TK tankettes in 1933/34, TK was fitted with fully traversible turret and was designated TKW. TKW' shape was different than that of TK-3, upper part of the hull was different with small non-rotating driver's turret and in the fully traversible turret machine gun was mounted. At the time TKW (next to the British Vickers 2.5t) was the only tank in the world that weighted less than 2.5 tons and was fitted with rotating turret. Only few TKWs were produced and were used for testing purposes. Prototype TKW was used to test smeared track IFK 15 designed by Major Kardaszewicz which proved unpractical. |
| Doświadczalny czołg rozpoznawczy TKW (1933r). | Prototype of a reconnaissance tank / tankette TKW (1933) |
TKW ze zmodernizowaną wieżą , 1934r.
Mirage Hobby (1:35)
(wyk. Marcin Tyrański)
Tankietka TKD
| Już w czasie projektowania prototypów TK-1 i TK-2 przewidziano możliwość uzbrojenie ich w działko 37mm. Problem ten okazał się jednak bardziej złożony, przede wszystkim brakowało odpowiedniego typu działa. Mimo to w kwietniu 1932 ukończono projekt wozu TK z działkiem 47mm "Pocisk". Masa tego pojazdu wzrosła do blisko 3 ton, w związku z tym wzmocniono zawieszenie i zastosowano nieco szersze gąsienice.W 1932r. zbudowano 4 sztuki doświadczalnej tankietki TKD, jednak do produkcji seryjnej nie doszło. We wrześniu 1939 r. prawdopodobnie brały one udział w obronie Warszawy. | During the development of prototype TK-1 and TK-2, plans were laid to arm both with 37mm gun. The main problem encountered during the development was the lack of the appropriate gun. Although in April of 1932, prototype of TK armed with 47mm "Bullet" gun was manufactured. The weight of the vehicle increased to approx. 3 tons and suspension had to be modified and wider tracks had to be used. In 1932, four prototype TKDs were produced but they never reached the production stage. In September of 1939 they probably took part in the defence of Warsaw. |
Tankietka TKF
| Ostatnia próba modernizacji tankietek TK zakończyła się przebudowaniem tankietki TK-3 , która otrzymała nazwę TKF. Zastosowano silnik Fiata 122 BC o mocy 46 KM oraz zamontowano ciężki karabin maszynowy 7.9mm wz.25 oraz jeden ręczny karabin maszynowy 9mm wz.28, mieszczący się w specjalnym uchwycie na górnej płycie pancerza kadłuba, przeznaczony do zwalczania samolotów. Wykonano około 22 sztuk tankietek TKF i produkcji nie kontynuowano, bowiem rozpoczęto bydowę znacznie ulepszonego modelu TKS | The last attempt to update TK tankettes was the modernization of TKS designated TKF. TKF was powered by FIAT 122 BC engine with total power of 46hp. It was armed with 7.9mm wz.25 machine gun and 9mm wz.28 machine gun mounted on top of the superstructure. 9mm wz.28 machine gun was to be used as an anti-aircraft weapon. Approximately 122 TKFs were produced before the production was stopped in favour of building TKS. |
Tankietka TKS
| W roku 1933 kontynuowano prace nad ulepszeniem tankietki TK. Z rozkazu szefa Departamentu Tachnicznego we wrześniu 1932r. przystąpiono do opracowania modelu TKS. Na podstawie tankietki TK do dnia 1 lutego 1933r. wykonano prototyp TKS. W porównaniu z TK-3 miał on grubszy pancerz, odporny na przebicie pociskami przeciwpancernymi karabinów maszynowych z każdej odległości, silnik większej mocy, poszerzone gąsienice i wzmocnione zawieszenie, zmieniony przedni kształt pancerza kadłuba, a do umieszczenia broni zastosowano jarzmo kuliste. Do obserwacji miał słóżyć peryskop, a do celowania luneta. Po przeprowadzonych w maju 1933r. próbach Państwowe Zakłady Inżynierii wyprodukowały próbną serię 20 TKS z opancerzeniem żeliwnym. We wrześniu 1933r. tankietki te wzieły udział w ćwiczeniach pod Gródkiem Jagiellońskim i Zawierciem. Przejechały one wówczas około 1830 km w wyjątkowo ciężkim terenie, wykazując dobre właściwości terenowe i wyższość nad TK-3. | In 1933, work on improving the TK tankette was continued and by order of the Chief of the Technical Department dated September 1932, work on the development of TKS tankette started. Based on TK tankette on February 1st of 1933, prototype of TKS was ready. In comparison with TK-3, TKS had thicker armor (resistant to armor piercing ammunition of any machine gun at any range), more powerful engine, wider tracks and stronger suspension. The shape of the frontal armor plate was changed and armament was mounted in a rounded mantlet. For the observation of the battlefield periscope was used while for aiming telescope was used. After tests in May of 1933, State-owned Institute of Engineering produced trial series of 20 TKS tankettes with cast-iron armor. In September of 1933, TKS tankettes took part in exercises near towns of Grodek Jagiellonski and Zawiercie. During those exercises, TKS tankettes travelled the distance of 1830km in extremely rugged terrain, demonstrating good cross-country abilities and their superiority over TK-3 tankettes. |
| Po przeprowadzeniu ostatecznych badań, uznano tankietkę TKS za odpowiadającą wszystkim wymaganiom i na podstawie zezwolenia szefa Departamentu Technicznego z dnia 22 lutego 1934r. Państwowe Zakłady Inżynierii rozpoczęły seryjną produkcję TKS. Do września 1939r. wyprodukowano około 390 tankietek TKS. | After final tests, TKS fulfiled all the requirements of the Chief of the Technical Department dated February 22nd of 1934 and was selected for production. Serial production of TKS tankettes started at State-owned Institute of Engineering and by September of 1939, 390 TKS tankettes were produced. |
|
Jeszcze w 1936r. Dowództwo Broni Pancernych doszło do wniosku że tankietki TK i TKS o cienkim pancerzu, uzbrojone jedynie w 1 karabin maszynowy 7.9mm, nie nadają się do walki, ani nawet do rozpoznania(wobec doniesień wywiadu o silnie rozbudowanej broni pancernej i przeciwpancernej armii obcych), postanowiono więc używać ich jako niszczycieli czołgów. W tym celu przeprowadzono próby TK i TKS uzbrojonych w NKM 20mm Solothurn i Madsen. Próby nie przyniosły pożądanych rezultatów, sprawę rozwiązało dopiero zastosowanie NKM 20mm konstrukcji inż. B.Jurka, karabin ten został wyprodukowany przez Fabrykę Karabinów. W 1938r. i na początku 1939r. przeprowadzono próby z dwoma TK i TKS uzbrojonymi w NKM 20mm FK model "A". Próby wypadły zadowalająco, wobec czego zaplanowano przezbrojenie większości tankietek TK i TKS w tę broń. Przezbrojenie wymagało przyspieszenia produkcji NKM-ów oraz wyprodukowania lunet celowniczych. Należało wymienić również jarzma i przednie płyty pancerza. Ostateczny plan przewidywał przezbrojenie 150 TK i TKS w NKM 20mm do dnia 30 stycznia 1940r. Do dnia 31 sierpnia 1939r. tylko kilkanaście TKS z nowym uzbrojeniem otrzymał 2 Batalion Pancerny w Żurawicy. W czasie kampanii wrześniowej okazały się one niezwykle skuteczne w walce z niemieckimi czołgami lekkimi. | In 1936, the Command of the Armored Formations realized that TK and TKS tankettes with the thin armor and armed with single 7.9mm machine gun were unsuitable for combat or even reconnaissance. According to the intelligence reports about the build up of the armored and anti-tank units of foreign armies, it was decided to utilize TK and TKS tankettes as tank destroyers. Experimentally TK and TKS were mounted with NKM 20mm Solothurn and Madsen guns but tests proved them unsatisfactionary and NKM 20mm designed by Engineer. B.Jurka and produced by Fabryka Karabinow was utilized. In late 1938 and early 1939, tests were carried with two TK and TKS tankettes armed with NKM 20mm FK model "A" gun. Tests proved the design to be successful and rearmament of large number of TK and TKS was planned. Rearmament required the speed up in production of NKM guns and production of aiming telescopes. Also in order to rearm tankettes the modified frontal armor plates and rounded mantlets had to be installed. Final rearmament plan showed that by January 30th of 1940, 150 TK and TKS were to be rearmed with NKM 20mm guns. Until August 31st of 1939 , only small number of rearmed TKS tankettes was handed over to the 2nd Armored Battalion stationed in Zurawica. During Polish Campaign in September of 1939, rearmed TKS proved to be very successful in combat with German light tanks. |
Dane taktyczno-techniczne : TKS
|
Ciężar - 2.65 t |
Weight - 2.65t |
TKS
Mirage Hobby (1:35)
(wyk. Marcin Tyrański)
Tankietka TKS-D
| W lipcu 1936r. rozpoczęto opracowywanie projektu nowej tankietki z działkiem 37mm Bofors, zwanego TKS-D. Projekt oparto na podwoziu TKS. W kwietniu 1937r. Warsztat Doświadczalny wykonał dwa prototypy. W przedziale bojowym kadłuba, ochronną tarczą pancerną umieszczono posdtawę dla armaty oraz mechanizmy naprowadzania na cel. Lufę działa wraz z oporopowrotnikem można było wstawić albo w tę podstawę i wtedy pojazd stawał się działem samobieżnym, lub też morzna było ją umieścić na typowym podwoziu kołowym holowanym przez pojazd. | In July of 1936, the development of a new tankette armed with 37mm Bofors gun was started. This project was based on TKS' chassis and was named TKS-D. In April of 1937, Experimental Workshop produced two protototypes. Gun's base and targeting devices were placed in the fighting compartment which was protected by an armor plate. Gun could be easily mounted in the vehicle making it an assault gun or could be mounted on a standard wheeled base which could be towed by the vehicle. |
|
TKD z 10 Brygady Kawalerii, Zaolzie, październik 1938r. Na boku pojazdu numer identyfikacyjny używany podczas zajmowania Zaolzia. | TKD of the 10. Cavalry Brigade(motorised), Zaolzie, October 1938. Note a registration on the hull used during Zaolzie operation. |