Grzegorz Płoński

Średni czołg T-12

17 listopada 1927 roku Narodowy Komitet d/s Wojennomorskich (WMD) zlecił kierowanemu przez S. Szukałowa biuru konstrukcyjnemu OAT (Trustu Działowo-Arsenalnego) zaprojektowanie nowego typu tzw. „czołgu manewrowego”, zaś jako zakład mający zająć się produkcją nowego pojazdu wyznaczono Charkowski Zakład Budowy Parowozów (ChPZ) im. Kominternu, którego biuro konstrukcyjne zajęło się także opracowaniem podwozia. Budowę pierwszego i jedynego prototypu tego pojazdu, noszącego oznaczenie T-12, pierwszego czołgu średniego powstałego w Związku Radzieckim, zakończono, nie bez opóźnień spowodowanych problemami technicznymi, 25 października 1929, lecz jego wyposażenie przeciągnęło się do 15 grudnia i pierwsze próby fabryczne rozpoczęto dopiero w styczniu 1930. Testy wykazały, że T-12, aczkolwiek będący rodzimą i nowatorską konstrukcją (opartą na doświadczeniach zdobytych przy projektowaniu wcześniejszego czołgu lekkiego T-18), posiada za mały zasięg oraz występują w nim liczne problemy techniczne - przegrzewa się silnik i skrzynia biegów, szwankuje transmisja i układ paliwowy, zawodzą mechanizmy skrętu oraz koła napędowe (powodujące blokowanie gąsienic), a także występuje niebezpieczeństwo pożaru silnika; ważący bez kompletnego wyposażenia 18 t czołg osiągał prędkość jedynie 22 km/h. W marcu T-12 zaprezentowany został dowództwu Armii Czerwonej, które uznało go za niespełniający wymogów stawianych czołgowi średniemu przez ustalony w połowie poprzedniego roku (a więc już podczas prac nad T-12) „System czołgowo-taktorowo-samochodowo-pancernego uzbrojenia RKKA”, ponadto zwrócono uwagę na zbyt niską zwrotność i za słabe uzbrojenie oraz opancerzenie. W związku z tym odstąpiono od planowanej budowy serii 15 maszyn odpowiadających prototypowi i w kwietniu 1930 rozpoczęto gruntowne przeprojektowywanie konstrukcji T-12, co doprowadziło w efekcie do powstania czołgu T-24; w końcu lipca 1930 wieża T-12 wraz z uzbrojeniem została czasowo zamontowana do prób poligonowych na jednym z prototypów T-24. W lipcu i sierpniu 1930 przeprowadzono kolejne próby usprawnionego T-12, w których uczestniczył m.in. Narkom WMD K.J. Woroszyłow, jednakże ze względu na skonstruowanie w międzyczasie T-24 zaniechano produkcji T-12. Prototyp czołgu T-12 zbudowany był z płaskich nitowanych płyt ze stali konstrukcyjnej (nie pancernej); w założeniu docelowe opancerzenie miało być odporne na ogień broni małokalibrowej. Podwozie, wzorowane na zastosowanym w lekkim czołgu T-18, posiadało na każdej burcie po 4 wózki z 2 zdwojonymi kołami każdy oraz cztery rolki biegu powrotnego. Koła napędowe umieszczone były z tyłu, napinające z przodu, dodatkowo na końcu kadłuba zamontowano długi na 70 cm ogon ułatwiający pokonywanie rowów. Napęd czołgu stanowił zmodyfikowany silnik lotniczy M-6 (Hispano-Suiza wz. 1917/18; pierwotnie przewidywano zastosowanie sześciocylindrowych silników BMW lub Sidney-Puma, lecz okazały się one za długie, opracowywano ponadto specjalny silnik T-12 chłodzony powietrzem), który poprzez sprzęgło główne połączony był z czterobiegową planetarną skrzynią przekładniową z rewersem; rolę mechanizmu skrętu pełniła prosta przekładnia różnicowa wraz z dwoma pływającymi hamulcami taśmowymi (rozwiązanie to wykorzystywano następnie w wielu kolejnych konstrukcjach). Zbiorniki paliwa o pojemności 400 l umieszczone były w przedziale bojowym (!). Uzbrojenie czołgu T-12 umieszczone zostało dwupoziomowo, w dwóch wieżach – wielobocznej głównej z 45 mm armatą czołgową Sokołowa wz. 30 (zamontowano ją dopiero w czerwcu 1930; w projekcie przewidywano alternatywnie haubicę kal. 57 lub 60 mm) oraz dwoma km (jeden z przodu i jeden w lewej ścianie), oraz w umieszczonej na dachu wieży głównej obracanej niezależnie okrągłej wieżyczce strzeleckiej z jednym km; pierwotnie planowano uzbroić czołg w zdwojone 6,5 mm karabiny maszynowe Fiedorowa-Iwanowa wz. 25, ostatecznie jednak zamontowano w prototypie pojedyncze ckm Colt w jarzmach kulistych Szpagina, w zastępstwie nieosiągalnych jeszcze rodzimych czołgowych km DT. Załogę czołgu stanowiło czterech ludzi – kierowca zajmujący miejsce w kadłubie, dowódca-celowniczy działa oraz ładowniczy-strzelec km w wieży głównej i strzelec km w górnej wieżyczce. On November 17, 1927, the National Commitee for Naval War Affairs (VMD) ordered the OAT (Artillery Arsenal Trust) construction office led by S. Shukalov to design a new type of a so called "maneuverable tank", while the Komintern Kharkov Steam Engine Works (KhPZ) were given a task of building the vehicle as well as designing its suspension. The first and the only one prototype of the new tank, designated T-12, the first medium tank built in the USSR, was completed on October 25, 1929, not without delays caused by technical problems, but its equipping was prolonged till December 15 and factory trials could start eventually only in January 1930. During tests it was discovered that the T-12, while being an innovative and home design (based on experiences gained during construction of an earlier T-18 light tank), suffers from too small range and numerous technical disadvantages - the engine and gearbox were overheating, the transmission and fuel system were faulty, the turning gear and sprocket wheels (causing track jams) - unreliable and there was danger of engine fire; the 18 t heavy tank, still not fully equipped, could reach only 22 km/h. The T-12 was demonstrated to the Red Army command in March and was found as not meeting specifications for a medium tank set by the “System of tank-tractor-vehicle-armoured equipment of the RKKA” issued in mid 1929 (therefore already during T-12’s development), what’s more - too low maneuverability and poor armor and armament were pointed out. Because of that, the planned series of 15 tanks patterned after the prototype was canceled and a thorough revision of the T-12 design was undertaken from April 1930, what led to the birth of the T-24 tank; the T-12 turret with armament was temporarily mounted on one of the T-24 prototypes for proving ground trials in the end of July 1930. New tests of the improved T-12 were conducted in July and August, witnessed by e.g. VMD National Commisar K.Y. Voroshylov, but as first T-24s were built in the meantime, the series production was given up. The T-12 tank prototype was built of riveted flat plates of construction steel (i.e. not armor); the intended armor had to protect from small arms fire. The undercarriage patterned after the T-18 light tank had 4 bogies with 2 double wheels each and four return rollers on either hull side. Drive sprockets were located at the rear, while idlers in the front, and there was a 70 cm long tail mounted behind the fuselage, improving crossing ditches. The tank was powered by a modified aircraft engine M-6 (Hispano-Suiza mod. 1917/18; 6 cylinder BMW or Sidney-Puma engines were originally planned, but these proved too long to fit, there was also a dedicated air-cooled T-12 engine under construction), which was connected through a main clutch to a four-speed epicyclic gearbox with full reverse; the turning gear consisted of a simple differential gear with two floating belt brakes (this scheme was adopted in many subsequent tank designs). Fuel tanks of 400 l capacity were placed in the fighting compartment (!). The tank's armament was arranged at two levels, in two turrets - a polygonal main turret with a 45 mm Sokolov tank cannon mod. 30 (installed only in June 1930; a 57 or 60 mm howitzer was planned alternatively) plus two machine guns (one in the front, one in the left wall), and a small independently traversing turret placed on the roof of the main turret, with one MG; it was initially intended to arm the tank with double 6.5 mm Fedorov-Ivanov machine guns mod. 25, but eventually single Colt HMGs in Sokolov ball mounts were installed, as the new Soviet DT tank machine guns were unavailable as yet. The crew comprised of four men - a mechanic/driver occupying a place in the hull, a commander/cannon aimer and a cannon loader/MG gunner in the main turret and a MG gunner in the upper turret.

Dane taktyczno-techniczne : T-12

Masa - 19,6 t.
Załoga - 4 ludzi.
Wymiary - długość z ogonem 628 (656?) cm, szerokość 281 cm, wysokość 295 cm, prześwit 50 cm.
Pancerz - 12 mm (dach i dno) i 22 mm (ściany).
Uzbrojenie - 1 armata 45 mm wz. 30 (98 naboi), 3 ckm 7,62 mm Colt (4000 naboi).
Silnik - gaźnikowy, 4-suwowy, 8-cylindrowy w układzie V, chłodzony cieczą, typ M-6, o mocy 200 KM przy 1800 obr./min.
Prędkość - maksymalna 26 km/h, średnia w terenie 15 km/h.
Pokonywanie przeszkód - rów 2,65 m, bród 1 m, ściana 1 m, maksymalne nachylenie stoku 36o przy podjeździe i 30o przy zjeździe.
Zasięg - na drodze 100 km, w terenie 80 km.
 Weight - 19,6 t.
Crew - 4 men.
Dimensions - length with the tail 628 (656?) cm, width 281 cm, height 295 cm, ground clearance 50 cm.
Armour - 12 (roof and bottom) and 22 mm (walls).
Armament - one 45 mm cannon mod. 30 (98 rounds), three 7.62 mm Colt HMGs (4000 rounds).
Engine - type M-6; carburetor, 4-stroke, 8-cylinder (V), liquid cooled, producing 200 hp at 1800 rpm.
Max. speed. - 26 km/h; average cross country - 15 km/h.
Obstacle crossing ability - trench width 2,65 m, fording depth 1 m, step height 1 m, max. gradient 36o uphill, 30o downhill.
Range - 100 km on road, 80 km cross country.