Średni czołg T-34/76

T-34/76 model 1942

Jesienią 1937 roku Biuro Konstrukcyjne Charkowskiej Fabryki Parowozów otrzymało zamówienie od Głównego Zarządu Pancerno-Samochodowego Armii Czerwonej na zaprojektowanie nowego czołgu kołowo-gąsienicowego, który by zastąpił nieco przestarzały czołg typu BT. Projektowaniem nowego wozu zajął się inż.M.Koszkin. Projektowany czołg miał nosić oznaczenie A-20. Pod wpływem wiadomości o działaniach czołgów w Hiszpanii, podjęto decyzję o konieczności zaprojektowania obok wozu A-20, drugiego podobnego czołgu, lecz z podwoziem wyłącznie gąsienicowym. W sierpniu 1938 roku projekt A-20, oraz projekt drugiego wozu, nazwanego A-32, był rozpatrywany na posiedzeniu Głównej Rady Wojennej, gdzie postanowiono że wojskom pancernym w zupełności wystarczy czołg typu A-20. Stalin jednak podjął decyzję by zbudować również czołg A-32 i dopiero po próbach obu tych pojazdów podjąć ostateczną decyzję. Prototypy obu modeli zbudowane zostały w lipcu 1939, i natychmiast rozpoczęto testy. W wyniku testów postanowiono skierować do produkcji czołg A-32, który w przyszłości dawał większe możliwości rozwoju konstrukcji. Po pogrubieniu pancerza i kilku ulepszeniach prototypu czołgu A-32 został on 19 grudnia 1939 roku wprowadzony na wyposażenie armii jako T-34. In the Autumn of 1937, Design Bureau of Khrakov Locomotive Factory received order from Central Office of Armored-Motorized Forces of the Red Army to design new wheel and track tank as a replacement for BT tanks. Design work was done by Engineer M.Koszkin and new tank was to be designated as A-20. Under the influence of combat reports from Spain, decision was made to design another vehicle along with A-20, that would only operate as tracked tank, designated as A-32. In August of 1938, designs of A-20 and A-32 were examined on the conference of Central Military Commission, where it was decided that armored forces need only A-20 tank. Stalin decided that both A-20 and A-32 must be built and after both are tested final decision can be made. Prototype of both were built in April of 1939 and were immediately tested. The results of tests showed that A-32's design was upgradeable and was selected for production. After the increase of armor protection and modifications, on December 19th of 1939, A-32 entered service with the Red Army as T-34.

Prototypowy czołg A-20

Prototypowy czołg A-32

Budowę pierwszych doświadczalnych czołgów T-34 rozpoczęto w styczniu 1940. Pierwsze dwa prototypy zostały poddane próbom fabrycznym. 12 marca 1940 roku oba prototypy otrzymały rozkaz przejazdu do Moskwy, gdzie 17 marca na Kremlu zostały zaprezentowane Stalinowi. Po zakończeniu pokazu czołgi odbyły przemarsz na trasie Moskwa-Mińsk-Kijów-Charków. Zamówiono 150 czołgów, latem 1940 roku zamówienie zwiększono do 600 szt. Produkcja seryjna miała odbywać się w Charkowie i Stalingradzie. Rozpoczęcie produkcji T-34 napotkało wiele trudności (technicznych, politycznych), do 15 września 1940 roku w Charkowie wyprodukowano tylko 3 czołgi ! a w Stalingradzie Produkcję rozpoczęto dopiero w 1941. Wprowadzeniem do uzbrojenia czołgów T-34 przeciwny był komisarz przemysłu zbrojeniowego marszałek G.I.Kulik, chciał on przerwać produkcję T-34 i zastąpić go istniejącym tylko w projektach ulepszonym T-34M. Jednak inny dostojnik marszałek K.E.Woroszyłow mimo zakazu marszałka Kulika nakazał kontynuację produkcji T-34, i być może dlatego atakujące w czerwcu 1941 roku oddziały niemiecke napotkały na dosyć liczne (1225 szt.) czołgi T-34. The construction of first experimental T-34 tanks started in January of 1940. First two prototypes were tested at factory.  On March 12th of 1940, both prototypes were ordered to travel to Moscow, where on March 17th were presented to Stalin at Kremlin.  After the presentation tanks travelled from Moscow by Kiev to Kharkov.  This was followed by order for 150 tanks, while in the Summer of 1940, the order was increased to 600.  Full scale production was to take place in Kharkov and Stalingrad.  The start of production was delayed by many problems both technical and political and by September 15th of 1940, only 3 tanks were produced in Kharkov, while in Stalingrad production started in 1941.  Commisar of Armament Industry Marshal G.I.Kulik was against the introduction of T-34 and tried to stop the production and replace it with never and improved project of T-34M.  Marshal Kulik's decision was contradicted by Marshal K.E.Woroszylow's decision to continue the production of T-34 and maybe because of that when attacking in June of 1941, German troops   encountered large number (1225) of T-34 tanks.

T-34 pierwszych serii, armata L-11

Już od początku prac nad czołgiem T-34 dokonywano licznych modyfikacji, np. zamiast armat L-11 montowano armatę F-34 o dłuższej lufie, zamiast wieży spawanej wprowadzono odlewaną, w części czołgów zastosowano dodatkowe ekrany z blachu pancernej oraz koła z wewnętrzną amortyzacją i inny typ gąsienic o lepszej przyczepności. Osłona oporopowrotnika otrzymała inny kształt. Zmieniono kształt luków i osłonę przedniego karabinu maszynowego. Oraz co bardzo istotne, wszystkie czołgi wyposażono w radiostacje nadawczo-odbiorcze. Czołgi z takimi zmianami oznaczano jako T-34/76 model 1941. Wszystkie te usprawnienia wprowadzano nie jednocześnie, oraz zależało to od możliwości zakładów kooperujących i możliwości technologicznych głównych zakładów montażu. I dlatego czołgi T-34/76, zbudowane w tym samym okresie, ale przez różne fabryki, różniły się często wieloma detalami. W 1942 roku do produkcji weszły czołgi ze zmodyfikowaną wieżą podobną do wieży zaprojektowanej dla czołgu T-34M, wprowadzono zmodyfikowane sprzęgło główne oraz pięciobiegową skrzynię przekładniową , powiększono zbiorniki paliwa a na zewnątrz montowano dodatkowe zbiorniki, użyto nowych filtrów powietrza i zmodernizowano układ smarowania silnika. Z powodu deficytu kauczuku masowo wprowadzono koła nośne (wszystkie, lub tylko trzy środkowe) z wewnętrzną amortyzacją. Czołgi z tymi zmianami oznaczano jako T-34/76 model 1942. Since the beginning, T-34 was modified for example: instead of L-11 gun, longer barreled F-34 gun was mounted; instead of welded turret, cast one was introduced; some tanks were also equipped with additional armor plates; along with roadwheels with internal amortization and newer tracks with better traction.The protective shield of the recoil mechanism had different shape. Also the shape of visors and protective shield of frontal machine gun was changed.  The most important was that all tanks were equipped with two-way radio equipment.  Tanks with those modifications were designated as T-34/76 model 1941.  All of those modifications were not introduced at once since they relied on the cooperating workshops and technological capabilities of  the assembling workshops. Simply, because of that T-34/76 tanks build at the same time but by different factories differed from eachother in many details.  In 1942, production entered tanks with with modified turret similar to that designed for T-34M, modified main clutch, 5-speed gearbox, larger internal fuel tanks (while outside additional fuel tanks were mounted), newer air filters and modified engine lubrication system. Due to the shortage of rubber, roadwheels with internal amortization were introduced (all of them or three in the middle).  Tanks with those modifications were designated as T-34/76 model 1942.

T-34/76, koła z wewnętrzną amortyzacją, gąsienice nowego typu

T-34/76 z dodatkowymi ekranami pancernymi

Od 1943 roku deficyt kauczuku zmniejszył się na tyle, że ponownie zaczęto stosować koła nośne z bandażami gumowymi, jednocześnie opracowano nowe modele kół nośnych odlewanych, oraz uproszczono konstrukcję gąsienic. W oparciu o czołg T-34 produkowano czołgi mostowe, z miotaczem ognia (OT-34), ciągniki artyleryjskie (AT-42), improwizowane ciągniki ewakuacyjne. W warunkach polowych przystosowywano niekiedy T-34/76 do pokonywania przeszkód wodnych po dnie.
Czołgi T-34/76 były wysoko cenione przez własne załogi jaki i przez Niemców, którzy bardzo chętnie używali zdobyte T-34. W raporcie pułkownika W.Essera, komendanta Ośrodka Doświadczalnego Wojsk Pancernych w Kummersdorf, wynikających z badań technicznych pierwszego zdobytego T-34 :
"...w konstrukcji T-34 połączono umiejętnie wysoką siłę ognia armaty 76mm z silnym opancerzeniem (szczególnie udane są konty pochylenia płyt pancernych) i osiągami trakcyjnymi. Na najwyższą uwagę zasługuje konstrukcja podwozia (typu "Christie") i niewielki nacisk jednostkowy, silnik dieslowski zapewniający wielką ochronę przeciwpożarową, wielka liczba nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych, zwłaszcza w kadłubie, oraz łatwość obsługi i napraw ... W całości Sowieci stworzyli czołg, który znacznie przewyższa nasze czołgi i czołgi innych naszych przeciwników. T-34 jest obecnie najlepszym z dotychczas znanych czołgów średnich..."
Olbrzymie straty sowieckich T-34 należy tylko tłumaczyć fatalnym dowodzeniem. Niemcy wzorując się na doskonałym T-34 zbudowali (znacznie lepszy) czołg "Panther".
W sumie w 1942 roku wyprodukowano 12552 czołgi T-34/76. W 1943 roku wyprodukowano 15812 czołgów T-34/76. W 1944 roku, mimo rozpoczęcia produkcji T-34/85 zbudowano jeszcze około 3600 czołgów T-34/76. Tak więc w latach 1940-1944 wyprodukowano ponad 34400 czołgów T-34/76.
Since 1943, the shortage of rubber decreased so that rubber rimmed roadwheels were fully introduced once again, while new cast roadwheels were designed along with simplified tracks. Based on T-34 tank, bridging vehicle was produced along with flamethrower tank (OT-34), artillery tractor (AT-42) and improvised recovery vehicle.  Sometimes, under field conditions T-34/76 tanks were converted to submersible tanks able to travel on the bottom of body of water.
T-34/76 tanks were held in high regard by their crews and Germans, who were always happy to employ them.  In the report by Colonel W.Esser, commander of the testing facility at Kummersdorf, made after the tests of first captured T-34, he stated: "...the design of T-34 is a combination of great firepower of 76mm gun with excellent armored protection (especially successful are the angles of the armor plates) and performance.  The most  interesting feautures include the design of suspension ("Christie" type), low ground pressure, diesel engine providing greater fire protection , large number of new technical solutions, especially in the hull and ease of operation and maintenance...In general, Soviets created tank, which is supreme to any our tank and tanks of our enemies. Currently, T-34 is the best from know medium tanks..."
Large number of losses among Soviet T-34 can be explain by poor command.  Germans based on excellent T-34, created their own (much more better) "Panther"tank.
Overall, in 1942, 12552 T-34/76 tanks were produced, while in 1943, 15812 were produced.  In 1944, although T-34/85's production started, 3600 T-34/76s were produced.  In general, from 1940 to 1944, over 34400 T-34/76 tanks were produced.

T-34/76 model 1941 z wieżą odlewaną

T-34/76 model 1943 (zmodernizowany) - Muzeum Wojska Polskiego Warszawa (Forty Czerniakowskie)

Dane taktyczno-techniczne czołgu : T-34/76 model 1943

Masa - 26-30 t
Załoga - 4 ludzi
Wymiary - długość 675 cm, szerokość 300 cm, wysokość 245 cm, prześwit 40 cm.
Uzbrojenie - 1 armata typu L-11 kal. 76.2mm wz.1939 (76-77 nabojów) lub 1 armata typu F-34 kal. 76.2mm (100 nabojów) sprzężona z karabinem maszynowym 7.62 mm DT w wieży. 1 kadłubowy karabin maszynowy DT
Pancerz - kadłub: przód, boki i tył 45mm, góra 20mm, wieża: przód i boki 45mm, tył 40mm, góra 20mm, (wieża odlewana przód, boki i tył 52mm).
Silnik - diesel, 4-suwowy, 12-cylindrowy (V), typ W-2-34, moc 500 KM, chłodzony płynem.
Zbiorniki paliwa - 460-480l (540-560l), zewnętrzne 134l (270l).
Prędkość - 55 km/h.
Zasięg - 400 km, w terenie 230-260 km.

Weight - 26 - 30 tons
Crew - 4
Dimensions - lenght: 675 cm, width: 300 cm, height: 245 cm, ground clearance: 40 cm
Armament - 1 x 76.2mm type L-11 (76-77 rounds) or 1x 76.2mm type F-34 (100 rounds). Joined together with 7.62mm DT machine gun (turret). 1 x DT machine gun (hull)
Armour - Hull: front, sides and rear 45 mm, top 20mm. Turret: front and sides 45mm, rear 40mm, top 20mm.
Engine - diesel, 4-stroke, 12 cylinder (V), type W-2-34, 500hp, fluid cooled.
Fuel capacity - 460-280l (540-560l)
Maximum Speed - 55km/h
Range - road: 400km / cross-country: 230-260km


T34/76 - Tamiya 1/35
(Tomasz Bajer)
- www -


T34/76 z trałem przeciwminowym - Zwiezda 1/35
Tomasz Bajer
- www -